- آرین گاز تلاش می کند تا با آگاهی از اطلاعات فنی و ایمنی در رابطه با گازها و تجهیزات آن ها، در محیطی ایمن و مطمئن به بهترین نتیجه در زمینه کاری خود دست یابند وعلاوه برآن با این اطلاعات سطح آگاهی کاربران را نیز ارتقا دهد .دراین راستا به اطلاعات فنی و ایمنی در رابطه با مطالبي كه قبل از كار با رگولاتور بايد بدانيم می پردازیم .
- انتخاب، نصب و راه اندازي رگولاتورها
- وظيفة اصلي انواع رگولاتور ها در سيستم، كاهش دادن فشار گاز سيلندر يا گاز لوله به حد قابل استفادة ما مي‌باشد. اين فشار به حدي كاهش مي يابد كه دستگاه گازي بتواند به خوبي و در حد ايمني از آن استفاده نمايد. رگولاتورها وسيلة كنترل جريان گاز نيستند و فقط فشار گاز ورودي به سيستم را كنترل مي‌كنند.
- به دليل اينكه خطرات زيادي در رابطه با استفاده از گازهاي خاص وجود دارد (بسته به نوع گاز، وسيلة گازي و نوع استفاده از گاز)، لازم است كه تمهيدات و احتياطات ويژه‌اي براي تامين امنيت در استفاده از گازهاي با فشار بالا صورت گيرد.
- قبل از هر گونه استفاده از رگولاتورها، در صورتي كه با كاربرد و طريقة استفاده از آنها آشنايي نداريد، با متخصصين مجرب مشورت نماييد. علاوه بر موارد ايمني كه در اينجا ذكر شده است، خوانندگان محترم بايد اطلاعات تكميلي و ويژه در مورد كاربردهاي خاص را نيز از منابع مناسب ديگر تهيه نمايند.
- هرگز از رگولاتورها براي گازهاي غير از گازهايي كه براي آنها طراحي و ساخته شده‌اند، استفاده نكنيد. مواردي كه در ذيل مي‌ايد، در مورد رگولاتورهاي فشاري مربوط به گازهاي قابل اشتعال،اكسيدكننده، خورنده، گازهاي بي اثر و گازهاي سمي صادق مي‌باشند و كاربرد دارند.
- رگولاتورها چگونه كار مي‌كنند:
- الف: رگولاتورهاي يك مرحله‌اي:
- در اين رگولاتورها، گاز پرفشار از طريق ورودي داخل محفظة پرفشار رگولاتور شده و به محض اينكه ما درجة تنظيم رگولاتور را در جهت عقربة ساعت مي‌چرخانيم، بر روي فنر داخلي فشار آمده كه اين فشار به نوبة خود به ديافراگم منتقل شده و آن نيز دريچة خروج گاز را باز مي‌كند. اين امر باعث آزاد شدن گاز در محفظة كم فشار شده و نيرويي در خلاف جهت آن به ديافراگم وارد مي‌كند.
- اين امر تا آنجا ادامه پيدا مي‌كند كه تعادلي پايدار بين نيروي وارده از فنر و نيروي وارده از محفظة كم فشار به ديافراگم ايجاد شود (تساوي اين نيروها).
- در رگولاتورهاي يك مرحله‌اي، با كاهش فشار سيلندر، فشار گاز خروجي افزايش مي‌يابد زيرا همانطور كه ذكر شد با كاهش فشار سيلندر، فشار كمتري روي دريچة خروجي گاز وارد شده و اين امر، خود باعث افزايش فشار در محفظة كم فشار مي‌شود. بنابراين تنظيم مداوم و پيوستة درجة تنظيم رگولاتور براي ثابت نگه داشتن فشار گاز خروجي لازم و ضروري است.
- عملكرد اين رگولاتور مانند آن است كه دو رگولاتور تك مرحله اي را بطور سري پشت سرهم قرار دهيم. در مرحلة اول، فشار گاز تا حد 350-500 psig كاهش مي‌يابد. سپس با تنظيم نمودن درجة تنظيم رگولاتور، مرحلة دوم تنظيم فشار بكار افتاده و طي آن، فشار گاز كاهش يافته در مرحلة اول، به فشار دلخواه و قابل استفاده تبديل مي‌شود.
- در مرحلة اول، همانند رگولاتور يك مرحله‌اي، فشار خروجي با كاهش فشار در سيلندر افزايش مي‌يابد. سپس اين گاز وارد مرحلة دوم رگولاتور دو مرحله‌اي شده و در آنجا فشار گاز به حد متوسط مي‌رسد.
- بنابراين فشار خروجي گاز حتي در صورت كاهش فشار در سيلندر ثابت مي‌ماند و ما را از تنظيم و دستكاري مكرر درجة تنظيم فشار بي‌نياز مي‌سازد.
- تنظيم فشارگاز:
- الف: رگولاتورهاي سيلندري و خط لولة گاز:
- رگولاتورهاي خطوط لولة گاز، رگولاتورهايي هستند كه درست در محل استفاده بر روي لوله قرار مي‌گيرند (Point-of-use ) . البته بايد يادآوري كرد كه در اين لوله‌ها، فشار گاز كم است. اين رگولاتورها همچنين در سيلندرهايي كه عموماً داراي فشار بالاي گاز هستند نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين رگولاتورها، فشار گاز ورودي به رگولاتورها را در حد 250-400 psig نگه مي دارند. همچنين رگولاتورهايي از نوع يك يا دو مرحله‌اي براي سيلندرها وجود دارند كه البته براي استفاده از گازهاي با خلوص بالا، موارد خاص و يا عمومي بكار مي‌روند.
- ب: رگولاتورهاي گازهاي با خلوص بالا:
- اين رگولاتورها طوري طراحي و ساخته مي‌شوند كه ايجاد مقاومت انتشاري نموده و نيز به راحتي قابل تميز كردن باشند. نصب ديافراگمهاي فلزي و دربست‌ها و اجزاء با خلوص بالا در اين رگولاتورها، ميزان نشت و فرار گاز را در رگولاتور به حداقل مي‌رساند.
- ج: رگولاتورهاي چند منظوره (استفادة عمومي):
- اين رگولاتورها طوري طراحي شده‌اند كه از نظر اقتصادي به صرفه بوده و نيز داراي طول عمر زياد مي‌باشند. اين رگولاتورها در تأسيسات عمومي (جائي كه گازهاي خورنده وجود ندارند)، و كارگاههاي تعميراتي استفاده مي‌شدند. و عموماً در تأسيساتي كه نياز به مقاومت انتشاري نيست، مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
- د: رگولاتورهاي مخصوص گازهاي اكسيدكننده:
- به علت اينكه گازهاي اكسيدان قابل اشتعال هستند، رگولاتورهاي مخصوص اين گازها بايد طوري طراحي و ساخته شوند كه احتمال بروز جرقه و اشتعال به حداقل ممكن برسد. وسايل و تجهيزات بكار رفته در اين نوع سيستم بايد بطور مرتب تميز شده و هر نوع آلودگي و بازمانده و جرم ايجاد شده از آن برداشته شود. همچنين پس از تميز كردن قطعات بايد اطمينان حاصل نمود كه مادة تميزكننده در سيستم باقي نماند.
- مطلب ديگر كه قابل توجه مي‌باشد اين است كه رگولاتورهايي كه در سيستمهاي ديگر به كار رفته‌اند، نمي توانند در سيستم گازهايا اكسيدان بكار روند زيرا ديگر براي استفاده در سيستم گازهاي اكسيدان در حد استاندارد تميز نيستند.
- ه- رگولاتورهاي با مصارف خاص:
- اين نوع رگولاتورها به گونه‌اي اختصاصي طراحي و ساخته مي‌شوند تا مصرف خاص را تأمين نمايند. اين مصارف شامل گازهاي اكسيژن، استيلن، فلورين، سيستمهاي با فشار بالا و فوق‌العاده بالا و سيستم‌هايي كه در آن گازهاي خورنده بكار مي‌رود، مي‌باشد.
- براي سهولت در انتخاب رگولاتور، به كاتالوگ تجهيزات مربوط به گازهاي خاص رجوع نماييد. در اين كاتالوگ، ليستي از رگولاتورهاي مناسب براي تمام گازهاي مصرفي بسته به نوع فشار و وضعيت مورد نظر، وجود دارد.
- به راحتي مي‌توانيد گاز يا مخلوط گازي مورد نظر را در اين ليست يافته و در ستون مربوطه، نوع استفاده، شرايط مناسب و لازم و نيز رگولاتور مناسب را ببينيد و انتخاب نماييد.
- قرار دادن رگولاتور در داخل سيستم:
- تعين رگولاتور مناسب:شناسه رگولاتور را چك نموده و نيز با بررسي درجه هاي ورودي و خروجي رگولاتور، اطمينان حاصل نماييد كه درجه مربوط به فشار بالا در رگولاتور براي
- فشاري كه در سيستم سيلندر يا سيستم وجود دارد مناسب است.
- وارسي رگولاتور: به دقت رگولاتور را وارسي كنيد و اطمينان حاصل نماييد كه هيچگونه آلودگي و صدمه و جرمي در رگولاتور وجود ندارد.در صورت وجود نقص يا وجود
- جرم و اجسام خارجي در رگولاتور ،با قسمت خدمات فروشنده تماس گرفته تا نسبت به تعمير يا تعويض رگولاتور اقدام نمايند.
- وارسي شير سيلندر: شير سيلندر را جهت وجود احتمالي خدشه و يا آلودگي و جرم وارسي كرده و اطمينان حاص نماييد كه قبل از نصب رگولاتور، جرمها و اجسام خارجي از اين تجهيزات پاك شده باشند.
- وصل كردن رگولاتور: رگولاتور را به سيلندر بسته و مهرة ايمني مربوط به سيلندر را سفت كنيد.
- بستن رگولاتور: براي بسته نمودن رگولاتور، پيچ تنظيم رگولاتور را تا انتها خلاف جهت عقربه‌هاي ساعت بچرخانيد. اين عمل بايد قبل از باز كردن شير سيلندر انجام شود.
- چك كردن ايمني سيستم:
- در حاليكه پيچ تنظيم رگولاتور بطور كامل در جهت خلاف عقربة ساعت پيچيده شده است، هر دو دست خود را روي شير سيلندر قرار داده و آن را به آهستگي باز كنيد بطوريكه فشار داخل رگولاتور به تدريج بالا برود. در حاليكه مطابق تصوير (2) ايستاده‌ايد و شير سيلندر مابين شما و رگولاتور قرار دارد، اين عمليات را انجام داده و موقعي كه عقربة مربوط به فشار بالا در رگولاتور، حداكثر فشار را نشان داد، شير سيلندر را كاملاً باز كنيد.
- در زمانهائي كه از جريان گاز استفاده نمي‌كنيد، شير سيلندر را ببنديد.
- تنظيم فشار رگولاتور:
- پيچ تنظيم رگولاتور را در جهت عقربه‌هاي ساعت چرخانده تا فشار دلخواه را در عقربة مربوط به فشار كم رگولاتور مشاهده كنيد. در اين حالت تنظيم فشار انجام شده است.
- اقدامات احتياطي:
- هرگز عقربة نشانگر فشار پايين در رگولاتور را با عقربة نشانگر ديگري كه آستانة فشار پايين‌تري دارد، جايگزين نكنيد. اين امر ممكن است باعث انهدام عقربة نشانگر در هنگام افزايش ناگهاني فشار شود
- رگولاتورهاي ديافراگمي را جهت وجود احتماي نشت گاز از قسمت پرفشار رگولاتور به منطقة كم فشار وارسي كنيد. براي اين امر، پيچ تنظيم رگولاتور بايد بطور كامل برخلاف جهت عقربه‌هاي ساعت پيچيده شده باشد.
- شيرهاي سيلندر و يا لوله‌هاي گاز را به دقت وارسي نماييد. سيستم بايد در برابر بازگشت احتمالي گاز از سيستم به داخل رگولاتر حفاظت شود. اين جريان برگشتي به رگولاتور مي‌تواند باعث صدمه به رگولاتور شود.
- برداشتن و خارج كردن رگولاتور از سيستم:
- شير سيلندر را ببنديد
- تخلية گاز: گاز بايد از رگولاتور و سيستم تخليه شود. اين امر بوسيلة چرخاندن پيچ تنظيم رگولاتور در جهت عقربة ساعت انجام مي‌شود. بطوريكه هيچ فشاري داخل رگولاتور نشان داده نشود. اگر گاز مصرفي قابل اشتعال، خورنده، سمي و يا اكسيدان باشد، بايد سيستم تهوية مناسب با نوع گاز براي تهوية گاز تدارك ديده شود.
- بسته نمودن رگولاتور: پس از تخلية گاز و رسيدن فشار به حد صفر، پيچ تنظيم رگولاتور را در خلاف عقربه‌هاي ساعت تا آخرين حد مي‌چرخانيم.
- جدا نمودن تجهيزات داراي فشار پايين: تمام تجهيزات فشار پايين كه به منبع پرفشار گاز وصل هستند بايد بطور كامل از سيستم جدا شوند.
- جدا نمودن رگولاتور
- محافظت از رگولاتور: در صورتيكه قصد استفادة مجدد از رگولاتور را در آينده داريد، ورودي و خروجي رگولاتور را پوشانده و نيز از وارد شدن آلودگيها و جرم به داخل آنها جلوگيري كنيد و نيز آن را از صدمات مكانيكي حفظ نماييد.
- خروجي سيلندر را پوشانده و سرپوش شير را ببنديد.
- اقدامات ايمني براي رگولاتورهاي كاهندة فشار گاز:
- ناديده گرفتن موارد ايمني كه در ذيل ذكر مي شود و نيز مواردي كه با دفترچة اطلاعات رگولاتور به دستتان مي‌رسد، مي‌تواند باعث آتش سوزي، انفجار، سوختگي سرمايي، سوختگي شيميايي، مسموميت و بالا رفتن فشار داخل سيستم در حد خطرناك مي‌گردد. كه هر كدام از اين موارد، مي‌تواند باعث جراحت و مرگ افراد گردد.
- موارد ايمني ذيل هنگام استفاده از رگولاتورهاي كاهندة فشار الزامي است. اين موارد فقط موارد عمومي استفاده از اين نوع رگولاتورها را دربرمي‌گيرد و شامل تمام موارد استعمال اين نوع رگولاتورها نمي‌گردد. قبل از به راه انداختن سيستم بايد در نظر گرفت كه محدوديت فشار و محتوايات سيستم چه است و سپس موارد ايمني ديگري را هم در نظر گرفت.
- هميشه رگولاتورها را تميز نگه داريد.
- هميشه فشار رگولاتورها را به آهستگي بالا بريد. در اين حالت وضعيت شما در حالت ايستاده طوري است كه شير سيلندر مابين شما و رگولاتور قرار دارد.
- هرگز عقربه‌هاي نشانگر فشار را با هم جابجا نكنيد و هرگز سيستم گازي را تغيير ندهيد.
- هرگز رگولاتورها را روغنكاري و چرب ننمايد. اين قانون در مورد ورودي و خروجي‌هاي سيستم كه بايد خشك باشند نيز صدق مي‌كند.
- هرگز جريان رگولاتور را برعكس نكنيد و نيز از آن به عنوان شير عيب‌ياب استفاده نكنيد چون اين كار را انجام نمي‌دهد.
- هميشه قبل از بسته نمودن پيچ تنظيم رگولاتور، و برداشتن رگولاتور و جدا كردن آن از سيلندر، فشار گاز آن را تخليه نماييد. اين امر به خصوص در مورد رگولاتورهاي دو مرحله‌اي كه مي‌توانند گاز را در مرحلة اول خود نگه دارند، داراي اهميت مي‌باشد. اين گاز نگه داشته شده، مي‌تواند در هر زماني از رگولاتور خارج شده و ايجاد خطر نمايد.
- رگولاتورها را قبل از اينكه فرسوده شوند، عوض كنيد.
- نگه داشتن رگولاتورها تا زمان فرسودگي اصلاً مقرون به صرفه نيست. بنابراين رگولاتورها منظماً بايد وارسي شده و يا طبق برنامة ثابت زماني تعويض شوند.
- در مورد رگولاتورهاي گازهاي اكسيدان بهتر است پس از مدتي آنها را تعويض نمود تا اينكه آنها را تميز و سرويس كرد. معمولاً تميز كردن اين رگولاتورها پرهزينه‌تر از تعويض آنهاست.
- در سالهاي اخير استفاده از مواد ضد آتش در ساختمان رگولاتورها رايج شده است. برخي مدلها بطور خاص طوري طراحي و ساخته مي‌شوند كه در برابر جرقه و آتش احتمالي مقاوم باشند. بنابراين از جهت ايمني بيشتر، بهتر است از رگولاتورهاي جديدتر استفاده نمود.
- تغييراتي كه در طول سالها در ساخت رگولاتورها ايجاد شده است شامل استفاده از Teflon (تفلون) و Viton (ويتون) در ساختمان آنهاست و نيز طراحي سپرهاي مقاوم در برابر شعله و آتش، قسمتهاي مقاوم نسبت به حرارت بالا، پليمرهاي با ابعاد كوچك و جايگزيني پليمرها با قسمتهاي فلزي مي‌باشد.
