نکات ایمنی مهم در استفاده از گاز اکسیژن
اکسیژن، عنصری حیاتی، نقشی محوری در صنعت و پزشکی ایفا می کند. در فرایندهای مختلف صنعتی از ذوب فلزات تا تصفیه آب و در بخش های حیاتی بیمارستانی نظیر اتاق عمل و بخش مراقبت های ویژه، حضور اکسیژن ضروری است. با وجود ماهیت حیاتی، اکسیژن در صورت عدم رعایت نکات ایمنی، می تواند بالقوه خطرناک باشد. در این مقاله به بررسی نکات کلیدی ایمنی در استفاده از گاز اکسیژن می پردازیم.
ویژگی های اکسیژن
اکسیژن گازی است بی رنگ، بی بو و به خودی خود قابل اشتعال نیست. اما ماهیت اصلی و اغلب ناشناخته اکسیژن، خاصیت “حامی احتراق” بودن آن است. اکسیژن از سوختن مواد دیگر پشتیبانی کرده و شدت آتش را افزایش می دهد. درک صحیح این ویژگی دوگانه اکسیژن، یعنی حیاتی بودن از یک سو و ماهیت حامی احتراق از سوی دیگر، برای رعایت اصولی ایمنی در استفاده از این گاز ضروری است.
خطرات بالقوه استفاده از اکسیژن
عدم رعایت نکات ایمنی در استفاده از اکسیژن می تواند منجر به بروز حوادث ناگواری شود. از مهم ترین این خطرات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آتش سوزی و انفجار: نشت اکسیژن در مجاورت مواد قابل اشتعال می تواند به سرعت آتش سوزی گسترده و انفجار منجر شود. هر گونه جرقه یا اصطکاک در چنین محیطی می تواند شعله های آتش را شعله ور سازد.
- مسمومیت با اکسیژن: تنفس طولانی مدت در محیط با غلظت بالای اکسیژن (بالاتر از حد طبیعی) می تواند منجر به مسمومیت با اکسیژن شود. این عارضه با علائمی همچون سرگیجه، تهوع، سرفه های خشک، درد قفسه سینه و تاری دید همراه است و در صورت عدم رسیدگی به موقع، می تواند عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.
اصول کلی ایمنی در حمل و نقل و نگهداری اکسیژن
سیلندرهای حاوی اکسیژن، ظروف تحت فشار هستند که می بایست با دقت و رعایت نکات ایمنی حمل و نقل و نگهداری شوند. در این راستا توجه به موارد زیر ضروری است:
- استفاده از سیلندرهای استاندارد و دارای تاییدیه: اطمینان حاصل کنید که از سیلندرهای استاندارد و دارای نشان تاییدیه معتبر از مراجع ذیصلاح استفاده می کنید. سیلندرهای آسیب دیده، فرسوده و یا فاقد برچسب و نشانگرهای ایمنی به هیچ وجه قابل استفاده نیستند.
- رعایت نکات ایمنی در جابجایی و انبارداری سیلندرهای اکسیژن: هنگام حمل و نقل سیلندرهای اکسیژن، از واگن های مخصوص و ایمن استفاده کنید. هرگز سیلندر را روی زمین غلتانده و یا به صورت ایستاده حمل نکنید. در محل انبارداری نیز سیلندرها را به صورت ایستاده و با استفاده از قفل و زنجیر مخصوص در محل مناسب و دور از حرارت، تابش مستقیم نور خورشید و مواد قابل اشتعال، محکم نگهداری کنید.
نکات ایمنی در هنگام استفاده از اکسیژن
هنگام استفاده از اکسیژن، برای پیشگیری از حوادث احتمالی، رعایت نکات زیر ضروری است:
- استفاده از تجهیزات و رگلاتورهای سازگار با اکسیژن: تمامی تجهیزات و اتصالات مورد استفاده در مسیر جریان اکسیژن، می بایست از مواد سازگار با اکسیژن ساخته شده باشند. استفاده از تجهیزات نامناسب و یا غیر استاندارد می تواند منجر به ترک خوردگی، نشتی و بروز حوادث ناگوار شود.
- روغن زدایی و عاری بودن از گریس تجهیزات مرتبط با اکسیژن: هر گونه روغن، گریس و یا مواد چرب، به شدت قابل اشتعال بوده و در مجاورت اکسیژن می تواند آتش سوزی به دنبال داشته باشد. اطمینان حاصل کنید که تمامی تجهیزات، رگلاتورها، شیرآلات و اتصالات مرتبط با اکسیژن، عاری از هر گونه روغن و گریس باشند.
ایمنی فردی
سلامت و ایمنی افراد در حین کار با اکسیژن از اهمیت بسزایی برخوردار است. برای تامین ایمنی فردی، رعایت موارد زیر الزامی است:
- استفاده از لباس و تجهیزات ایمنی مناسب: هنگام کار با اکسیژن، از لباس کار از جنس الیاف طبیعی و غیر قابل اشتعال استفاده کنید. همچنین به کارگیری کفش و دستکش ایمنی مناسب و عینک محافظ، از ضروریات ایمنی به شمار می رود.
- رعایت بهداشت فردی و عدم استفاده از مواد قابل اشتعال در مجاورت اکسیژن: پیش از شروع به کار، دست های خود را به خوبی شسته و از تمیز و عاری بودن لباس خود از هر گونه مواد قابل اشتعال نظیر روغن و گریس اطمینان حاصل کنید. در مجاورت اکسیژن، از سیگار کشیدن، استفاده از شعله و یا هر گونه ماده آتش زا جدا خودداری نمایید.
آگاهی از علائم هشدار دهنده
در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی و بروز نشتی و یا افزایش غلظت اکسیژن در محیط، علائم هشدار دهنده ای ظاهر می شوند که آگاهی از آنها حیاتی است. برخی از مهم ترین این علائم عبارتند از:
- سرگیجه: احساس گیجی و سبکی سر یکی از اولین علائم مواجهه با غلظت بالای اکسیژن است.
- تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ نیز از علائم شایع مسمومیت با اکسیژن به شمار می رود.
- کاهش دید: تاری دید و یا احساس درد در ناحیه چشم می تواند نشانه ای از مسمومیت با اکسیژن باشد.
در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده، به سرعت محل آلوده را ترک کرده و به هوای تازه پناه ببرید. همچنین در اسرع وقت با اورژانس و یا مراکز درمانی تماس گرفته و نسبت به دریافت مراقبت های پزشکی اقدام نمایید.
نتیجه گیری
اکسیژن، به عنوان عنصری حیاتی در صنعت و پزشکی، نقشی بسزا ایفا می کند. با وجود اهمیت آن، عدم رعایت نکات ایمنی در استفاده از اکسیژن می تواند خطرات جدی به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به تشریح نکات کلیدی ایمنی در حمل و نقل، نگهداری، استفاده و همچنین لزوم رعایت بهداشت فردی در هنگام کار با اکسیژن پرداخته شد. با رعایت این نکات و داشتن مسئولیت پذیری در قبال ایمنی خود و دیگران، می توان از خطرات احتمالی پیشگیری کرده
